Udhëheqja e shtetit në Islam

Nga studimi i dispozitave të Sheriatit lidhur me politikën dhe shtetin, nga ajo që është e cekur në Kur'an dhe Sunnet lidhur me këtë çështje, mundë të kuptojmë se Islami nuk specifikon një formë të veçantë të qeverisjes, apo një formë specifike të organizimit të shtetit. Kur'ani dhe Sunneti na ofrojnë vetëm informacione mbi parimet dhe rregullat fundamentale të cilat duhet të respektohen dhe ruhen në çdo kohë dhe vendë, përkitazi me udhëheqjen me shtetin. Ndërsa sa i përket detajeve të veçanta për formën e organizimit të qeverisë dhe shtetit, kombit Islam i është lënë hapësirë dhe liri që të zgjedh atë që është më e përshtatshme për të në një epokë të caktuar dhe në teritorë të caktuar, me një kushtë që në të gjitha rastet të mbështetet në parimet dhe rregullat fundamentale të cilat janë të normuara në Kur'an, Sunnet dhe në shembullin e Halifeve të drejtë.

Prandaj, sistemi i qeverisjes në Islam mbështetet në këto parime dhe jo në forma dhe metodologji të veçanta të organizimit të shtetit. Do të donim që këtu ti përmbledhim këto parime. E nga Allahu i lartësuar është suksesi.


1. - Pushteti i takon vetëm Allahut

Parimi i parë, nga parimet e udhëheqjes politike, është se pushteti i vërtetë në këtë kosmos i takon vetëm Allahut të lartësuar dhe Ai është më i dituri i sundimtarëve. Duke u mbështetur në këtë parim, nuk është e lejuar të nxiret një ligj i cili bie ndesh me ligjin e Allahut të lartësuar, të sqaruar në Kura'nin famëlartë dhe Sunnetin e pastër të Pejgamberit a.s., as të nxiret një ligj apo urdhësresë përveç asaj që është në përputhje më ligjin e Allahut të cilin Ai e normoi për robërit e tijë.

Në të vërtetë ky është parimi i cili e dallon Sistemin politik islam nga të gjithë të tjetrët, si që është demokracia dhe diktatura, ngase demokracia ia përshkruan pushtetin popullit, dhe diktatura sundimtarit, veprimet e të cilit nuk janë subjekt kontrolli nga askush tjetër.

Në anën tjetër autoriteti i udhëheqësit në Islam është i kushtëzuar me veprimin e tij sipas Kur'anit dhe sunnetit, deri në atë shkallë sa nuk është e obligueshme për popullin ndjekja e tij nëse ai bën mëkat.


2. - Caktimi i Imamit (udhëheqësit) i besohet zgjedhës së Ahl al-Hall wa 'l-'Aqd (dijetarëve)

Caktimi i Halifes apo Imamit në Islam është nën kompetencat e Ahl al-Hall wa l-'Aqd (dijetarëve më të dalluar). Së këndejmi, Halifati nuk është i trashëgueshëm si në monarki, as nuk është i bazuar në pushtetin ushtarak si në diktaturën fashiste, e as nuk i është besuar popullit të thjeshtë dhe injorantë si në demokracinë moderne, përkundrazi i është besuar vetëm ekspertëve me përvojë dhe dituri si dhe njohuri të mjaftueshme në punët shoqërore.

Hazreti Umer ibn Hatabi r.a., ka thënë: "Kushdo, që ndonjërit nga ju ia beson detyrën, pa i konsultuar muslimanët e tjerë, as vetë ai person dhe as personi të cilit i është besuar detyra nuk janë për tu respektuar, më në fund ata të dy duhet vrarë".

Buhariu e ka transmetuar këtë në Bab Rajm al-Hubla min al-Zina, dhe ka thënë: "Me të vërtetë e kam ditur se njerëzit do të thonë: Halifati i Ebu Bekrit ishte i papritur, dhe në të vërtetë ashtu ishte, por Allahu i mbrojti njerëzit nga e keqja e tij, vërtet nuk ka Halifat pa konsultë".

Ibn Ebi Shejbani ka transmetuar në Musenefin e tij (14:523), Kitab El-Mahazi, Bab na ja'a Hilafeti Ebi Bekr.


3. - Është e patjetërsueshme që udhëheqësi të jetë i drejtë

Parimi i tretë nga këto parime është që udhëheqësi të cilit i është dhënë autoritet mbi popullin, me të drejtën për të qenë Halife është e obligueshme që ti plotësoi disa cilësi që kërkohen për këtë (detyrë), dhe sipas asaj që përmendën El-Mauardi ato janë shtatë:

E para: Drejtësi me të gjithë, është një kusht gjithpërfshirës.
E dyta: dituri në nivelin e gjykimit të pavarur (Ixhtihad) në çështjet gjyqësore (navazil) dhe ligjet (ahkam).
E treta: shëndetin e shqisave, përfshi sytë, veshët dhe të folurit.
E katërta: shëndeti i gjymtyrëve.
E pesta: arsye të shëndoshë që çonë drejt një udhëheqje të përshtatshme për popullin.
E gjashta: guxim dhe trimëri në atë nivel që është e nevojshme për mbrojtjen e teritorit të shtetit Islam dhe luftimin e armikut.
E shtata: prejardhja familjare - të jetë me prejardhje nga familja e Pejgamberit a.s., [1] (El-Ahkam El-Sultanije f. 6).

Në fakt shumica e republikave të sotme nuk e veçojnë si kusht për zgjedhjen e kryetarit të shtetit apo kryeministrit që kualitetet e përcaktuara nga niveli i diturisë dhe drejtësisë të jenë prezente te ata, pra në këto sisteme nuk ka asnjë mekanizëm që do të pengonte zgjedhjen e injorantëve, njerëzve të ligë dhe të dyshimtë për udheheqës të shteteve. Sa për Islamin, është obligim sipas Ahl al-Hall ëa l-'Aqd të zgjidhet vetëm ai i cili i plotëson kushtet e latrtëpërmendura.


4. - Pushteti është përgjegjësi e jo një e privilegjë

Nga parimet bazë të politikës në Islam është se pushteti dhe autoriteti janë përgjegjësi dhe jo një e drejtë nëpërmjet të cilës dikush kërkon interesin e tij material. Nuk është tjetër, pos se një amanet i rëndësishëm në duart e tijë dhe një përgjegjësi shum e madhe në shpinën e tij. Allahu i lartësuar na e bën më dije këtë në fjalët e Tij: "All-llahu ju urdhëron që t'u jepni amanetin atyre që u takonë ...", (Kur'an 4:58).

Pejgamberi a.s. i tha në një rastë Ebu Dherrit r.a.: "O Ebu Dherr! Ti je i dobët e pushteti është amanet, dhe në ditën e gjykimit do të jetë shkak për poshtërim dhe keqardhje, përveç për atë i cili i përmbush detyrimiet e tija dhe çlirohet nga obligimi i cili i është besuar".


5. - Udheheqja nuk i jepet atij i cili e kërkon atë

Bazuar në këtë parim, Sheriati Islam përcakton që udhëheqja nuk i jepet atij i cili e kërkon atë, e kjo mund të shihet nga hadithi të cilin e transmeton Abdurrahman Ibn Semurah se ka thënë: Pejgamberi a.s. me tha: "O Abdurrahman! Mos kërko pushtet, sepse po qe se tu dha duke e ke kërkuar ti vetë atë, do të lihesh i vetmuar, e nëse të jepet pa kërkesën tënde, do të jesh i ndihmuar".

Muslimi poashtu ka transmetuar nga Ebu Musa r.a., se ai ka thënë: "Dy kushërinjt e mi dhe unë hymë te Pejgamberi a.s.. Njëri nga ata tha: O Pejgamber i Allahut a.s., na cakto sundues në ndonjë nga tokat të cilët Allahu i lartësuar ti ka besuar ty. Diçka të tillë tha edhe tjetri. Ai tha: Pasha Allahun, ne nuk caktojmë në kësi pozitash ata që vetë kërkojnë të emërohen, e as ndonjë i cili e lakmon atë".


6. Konsultimi dhe obligueshmëria për konsultë

Është e obligueshme për Imamin ta konsultoj Ahl al-Hall wa l-'Aqd (dijetarët), për cështje me rëndësi të madhe shtetërore e për të cilat nuk ekzistojnë rregulla të përcaktuara. Konsultimi është i obligueshëm, bazuar në urdhëresën imperative të Allahut të lartësuar: "... e konsultohu me ta në të gjitha çështjet ...",(Kur'an 3:159), deri në atë masë sa që disa Fukaha thuan se nëse Imami e shmang konsultimin, meriton distancimin nga ai. Ibn Atije ka thënë: "Në të vërtetë konsultimi është nga bazat e Sheriatit dhe ai i cili nuk konsultohet me dijetarët, distancimi nga ai është i patjetërsueshëm. Dhe nuk ekziston asnjë kundërshtim lidhur me këtë rregull". Këtë e transmeton Ebu Hajjan r.a. në El-Behr El-Muhit (3:99).

Për më tepër, Nëse mendimi i dijetarëve të konsultuar dallon apo është në kundërshtim më mendimin e Imamit, a do të veproj Imami sipas mendimit të tij, apo do të pranohet mendimi i dijetarëve? Shumica e Ulemave të hershëm, besojnë se pasi Imami ta ketë pranuar, apo dëgjuar mendimin e Ulemasë, Imami do të sjell vendim duke u bazuar në arsyen, apo bindjen e tij edhe në qoftë se ajo wshtw në kundërshtim me mendimin e Ulemas të cilët i ka konsultuar. Sipas tyre konsultimi është i nevojshëm vetëm për atë qëllim që nëpërmjet diskutimeve dhe shkëmbimit të ideve, Imamit t'i shpalosen të gjitha rrethanat rreth çështjes, sepse disa perspektiva mund të jenë të dukshme për një njeri, kurse të pa dukshme për tjetrin. Pra, kur secili e shreh pikëpamjen e tij, të gjitha perspektivat bëhen të qarta dhe është më e lehtë për Imamin që ti pasqyroj të gjitha mendimet dhe më lehtë të sjell vendim. Qëllim i këtij konsultimi sipas tyre pra nuk është që Imami ti bashkangjitet mendimit të atyre të cilët i ka konsultuar.

Si dëshmi për mendimin e tyre këta dijetar e paraqesin thënien e Allahut të lartësuar: "... e konsultohu me ta në të gjitha çështjet, e kur të vendosësh, atëherë mbështetu në Allahun, se Allahu i do ata që mbështeten", (Kur'an 3:159), që dëshmon se vendimi pas konsultimit i takon vetë Imamit, se sikur të ishte që është i obliguar ti bashkangjitet mendimit të atyre të cilët i ka konsultuar, do të Thoshte: "dhe kur të vendosni (në shumës)", për deri sa vendimi i është lënë vetë Imamit, është e qartë se Imami pas konsultimi vet e sjell vendim.

Nga ana tjetër disa dijetarë dhe autorë bashkëkohorë, janë të mendimit se Imami duhetë që patjetër ti përmbahet asaj që me konsensus kanë konkluduar të konsultuarit, që do me thënë se mendimi i tyre duhet të ketë përparsi. Si argument për këtë ata e paraqesin atë që Ibn Mardavej ka transmetuar nga Aliu r.a., se ka thënë: "Pejgamberi i Zotit u pyet për çështjen e "Vendimit" dhe ai tha: Konsultimi i njerëzve të dijes dhe pastaj ndjekja e tyre", Ibn Kethiri e transmeton këtë në Tefsirin e tij (1:420). Ata thiren në konkluzionin e ajetit, se është e mundur që "vendimi" i përmendur pas konsultimit të jetë në harmoni me atë të të konsultuarve, sikur që është e mundur që të kaloi vendimi i vetë Imamit, kështu që nuk ka asgjë në ajet që e pengon Imamin të jetë i obliguar ta mar mendimin dijetarëve të konsultuar.

Robi i dobët (Allahu e faltë) thotë: ajo që është e dukshme nga Jeta e Pejgamberit fisnik (Paqa dhe mëshira e Allahut qofshin me të) dhe të Halifeve të drejtë (Allahu qoftë i kënaqur me ta), përkitazi me konsultën, është se ata nuk e bënë obligim për Imamin që tu përmbahet pikëpamjeve të njerëzve të cilët i ka konsultuar, dhe ishte vetëm i obliguar që të kërkoj këshillim në mënyrë që t'i ja bëj vetes të qarta të gjitha opcionet të cilat të përcjellura me dëshmi i dorëzoheshin atij. Pastaj është e drejta e tij të zgjedh njërin mendim dhe ti hudh të tjerët, bazuar në peshën e dëshmive, e jo në mendimin e shumicës. Duke vepruar në këtë formë, në kohën e Halifeve të drejtë, dhe pikërishtë Ebu Bekr Es-siddiku (Allahu qoft i kënaqur me të), veproj sipas bindjes së tijë, kur e përgatit për marshim ushtrin e Usames për luftimin e refuzuesve të Zeqatit, edhe përkundër shumësisë së mendimeve që binin ndesh me atë që ai ishte i bindur.

Arsyeja kryesore për këtë mënyrë të veprimit është se kur kushtet e Imamatit janë të përfshira te një Emir, ai ka përkrahjen e Allahut të lartësuar për të vlerësuar njërin mendim mbi tjetrin. Është e patjetërsueshme që, kur paraqiten mendime që e kundërshtojnë njëra tjetrën të ketë një autoritet të cilit duhet referuar për ti ndërprerë përplasjet dhe ky është Halifeja i cili i ngërthen në vete të gjitha këto kualitete dhe është i ndihmuar nga Allahu. Kjo është një lloj si te familja, e cila është e organizuar vetëm atëherë kur çështjet e shtëpisë i janë besuar të zotit të shtëpisë, dhe nëse punët e shtëpisë u lëshohen mendimeve të ndryshme dhe të pjesëve të tyre individuale, mirëqenija e familjes do të ishte dëmtuar dhe do të mbizotëronte një kaos, dhe ngjashëm, Shteti është si një familje e madhe e udhëhequr nga Emiri, prandaj është më se e natyrshme që të jetë në përgjegjësin e tijë të zgjedh pikëpamjen e saktë dhe ta vlerësoj njërin mendim mbi tjetrin.

Me gjithë atë, kjo është e realizueshme vetëm në rastin e një Emiri i cili i plotëson kushtet e Imamatit, dhe dyshimet për paaftësi dhe mosbesueshmëri të tijë janë të përjashtuara.

Sa i përket situatës, kur Imam i këtillë nuk e është lehtë që të gjendet, si që është rasti me kohën tonë, a është e lejueshme që kushtetuta ta bëj të obligueshme për të që në raste të caktuara ti përmbahet mendimit të njerëzve që i konsulton dhe të miratoj mendimin e shumicës? Nuk kam gjetur ndonjë përgjigje eksplicite për këtë në shkrimet e dijetarëve më të hershëm, por është e qartë se nuk ka asgjë që e ndalon lejueshmërinë e kësaj në rastet e ngjashme kur nuk mund të gjendet asnjë i cili është i përshatshëm për këtë pozitë; dhe kjo është kështu sepse ajeti Kur'anor nuk ëshë i prerë në obligimueshmërinë e marjes së mendimit të Imamit në të gjitha rastet, se a karakterizohet i njëjti me intelegjencë dhe devotshmëri apo jo, dhe argumenti për marjen në konsideratë të mendimit të atyre që konsultohen, në dukje është kontradiktorë, per deri sa hadithi i Aliut r.a., nëse është autentik dhe i shëndoshë, sugjeron ndjekjen e njerëzve që konsultohen dhe jeta e Pejgamberit a.s. dhe e Halifëve të drejtë sugjeronë obligueshmërinë e respektimit të fjalës së Imamit. Pra, është e mundur ta kuptojmë dallimin në këto dy qëndrime, duke qenë se u përgjigjen rrethanave të ndryshme. Prandaj, nëse është fjala për një Imam i cili dallohet për: fenë e tij, karakterin, diturinë dhe intelegjencën, atëher atij i takon fjala e fundit, ndërsa nëse shihet pabesi dhe paaftësi tek ai, është e patjetërsueshme të merret fjala e këshilluesve.

Autor: Mufti Muhammed Teki Uthmani,
Artikulli original nga Deoband.org, Tekmilah Feth El-Muhlim, v. f. 227-230.

_________________________

[1] - Kontradikcioni lidhur me këtë kusht është diskutuar më tej në libër, nën komentarin e hadithit relevant.