Medhhebi dhe sfidat e jomedhhebizmit

Nëse me vëmendje do të përcjellim rrjedhën e thirrjes islame, me lehtësi do të vërejmë se, krahas shumë shqetësimeve që i bëhen popullatës sonë, kohëve të fundit gjithnjë e më shumë, me ose pa vetëdije, po paraqitet fenomeni shumë i çuditshëm i cili pa mëshirshëm po e kaplon shoqërinë tonë, si një mjegull e zezë që pengon absorbimin dhe shfrytëzimin e rehatshëm të rrezeve të Islamit.

Fenomeni për të cilin e kemi fjalën është fenomeni i jomedhhebizmit, që gjithnjë e më shumë po na bënë përshtypje, ndonëse e rrejshme, sikur shoqëria jonë islame i ka të zgjidhura të gjitha problemet e tjera fetare, jetësore, sociale, ekonomike, kulturore, politike, etj., dhe se, e vetmja çështje që na ka ngelë pa zgjidhje adekuate, është vetëm ajo medhhebit, respektivisht jomedhhebit.

Sipas bindjes sime, ujitja e fenomenit të jomedhhebizmit vetëm mund të zgjerojë rrënjët e saja dhe të kalojë në metastazë, duke e paralizuar shoqërinë islame që ajo të mos merret me zgjidhjen e problemeve kyçe që paraqiten me kohën dhe, si e tillë të dalë jashtë rrjedhave kohore. Personalisht jam shumë i bindur se kjo nuk do të mund të ndodhë, ngase, fillimisht kam besim të pa luhatur në kompaktësinë dhe fuqinë e argumenteve autentike islame, si dhe në dijetarët eminentë që me kapacitetet e tyre intelektuale, akademike dhe shkencore po bëjnë luftë pa kompromis për tejkalimin e sfidave me të cilat ballafaqohet Ummeti dhe Islami. Megjithatë, jam i vetëdijshëm se shërbëtorët e fenomenit të jomedhhebizmit po ngadalësojnë rrotën e prosperimit dhe avancimit të Islamit dhe muslimanëve. Sipas bindjeve personale paaftësia për tu marrë me çështjet profitabile shkencore dhe islame në njërën anë, dhe në anën tjetër ambiciet e individëve të caktuar për t'u paraqitur në skenë si shpëtimtarë të Islamit dhe muslimanëve, janë motivet kryesore që dikush të bëjë përpjekje që në emër të islamit të pastër të rikthejë vëmendjen e opinionit në çështjet që dijetarët muslimanë i kanë zgjidhur shekuj më parë. Dallimi mes atyre që pasojnë medhhebin dhe atyre që ftojnë në jomedhhebizëm është se këta të fundit nuk kanë kapacitet të zgjidhin asnjë problem islam në kohën që jetojnë, kurse ata të parët nuk kanë lënë asnjë problem islam që i rëndonte myslimanët pa e zgjidhur.

Çështja e medhhevbeve nuk është çështje risie që është paraqitur në shekujt e fundit, e që dikujt i paska rënë në hise ta zgjidhë këtë problem, ngase medhhebet ekzistojnë që nga shekulli i dytë hixhri, apo më mirë me thënë nga gjenerata e tabiinëve.

Medhhebet janë shkolla juridike islame të mbështetura në burimet fundamentale të Islamit, siç është Kur'ani, hadithi, konsensusi, analogjia dhe disa burime sporadike për të cilat nuk mund të lëshohemi në to në këtë punim të shkurtë. Kur themi se janë shkolla juridike, vetvetiu nënkupton se veprimtaria e tyre nuk është thjesht e perceptuar për zgjidhje të problemit për momentin, por është veprimtari akademike e elaboruar dhe e filtruar mirë, e mbështetur në kritere, parime, rregulla dhe metodologji shkencore për interpretimin e teksteve, dhe përfitimin e normave juridike islame.

Për ndryshe, këto shkolla juridike islame nuk do të mund t'i përballonin sfidave të kohës shekuj me radhë, dhe sigurisht se nuk do të mund të mbijetonin, ashtu siç nuk patën mundësi të mbijetojnë edhe shumë shkolla të tjera të cilat u amortizuan dhe u tretën me kohën. Pra, vetë fakti se këto shkolla funksionuan shekuj me radhë, është argument i fuqishëm se janë ndërtuar mbi bazat e shëndosha islame, sepse vetëm kjo është garanca e funksionimit të tyre.

Imamët, me emrat e të cilëve u emërtuan këto shkolla, pastaj edhe nxënësit e tyre, por edhe akademikë të tjerë nëpër shekuj, të drejtën për të interpretuar Islamin, asnjëherë nuk e konsideruan si çështje ekskluzive të tyre apo të shkollës që përfaqësuan, porse, përkundrazi, respektuan edhe mendimin dhe interpretimin e kolegëve dhe shkollave të tjera, por thjesht kushtëzuan që mendimi të jetë i ndërtuar mbi forcën e argumentit. Thjesht, përpjekjet e tyre maksimale ishin që përmes interpretimeve të tyre, të jenë sa më besnik ndaj autenticitetit të tekstit, kurse metodologjia e tyre, për përfitimin e normave juridike islame, kishte karakter krejtësisht të pastër dhe shkencor, vetëm e vetëm për t'iu mundësuar besimtarëve muslimanë implementimin e Islamin në jetën e përditshme, që ata të jenë sa më afër Kur'anit dhe Sunetit të Pejgamberit a.s..


Jomedhhebizmi, thirrje kontroverse

Thirrja e jomedhhebistëve në jomedhhebizëm, sipas bindjes sime, është thirrje shumë kontroverse, për shumë arsye, kurse kjo vërtetohet në të gjitha segmentet e thirrjes së tyre. Në radhë të parë, vet thirrja në jomedhhebizëm është medhhebizëm.

Kjo thirrje është kontroverse pikërisht për shkak të mungesës së kritereve dhe parimeve se ku mbështet veprimtarinë e vet kjo lëvizje. Ftesa për jomedhhebizëm është kontroverse sepse këta, thirrjen e tyre e bëjnë nga pozicioni i dijetarëve dhe atë eminentë, kurse ftesa e tyre në esencë shpien në padëgjueshmëri ndaj dijetarëve. Pra, ftojnë që, për çështjet islame, të mos përfillen mendimet e dijetarëve eminentë, për të cilët ka dëshmuar bota islame nëpër shekuj, por dispozitat e Islamit të merren drejtpërdrejtë nga burimet e tij (Kur'ani dhe Suneti). Atëherë, nëse na qenka islame që të mos marrim mendimet e dijetarëve të dëshmuar eminentë muslimanë, me çfarë norme apo kriteri duhet të marrim dhe pranojmë mendimin e këtij të vetëquajtur dijetar, i cili na tregon se nuk qenka islame të mbështesim mendimet e dijetarëve të medhhebeve?!

Thirrja e jomedhhebistëve për jomedhhebizëm është kontroverse, jo vetëm me parimet e shëndosha të islamit, por edhe drejtpërdrejtë me tekstet autentike nga Kur'ani dhe Sunneti. Është thirrje kontroverse, sepse duke e cilësuar veten si dijetarë muslimanë, me thirrjet e tyre formojnë dhe thellojnë hendeqe të pakalueshme mes dijetarëve dhe popullatës, dhe nëse arrihet kjo, edhe pse është absurde, atëherë me popullin pa kokë mund të manipulohet si të duash.


Manipulimet me tekstet autentike

Ajo që kohëve të fundit gjithnjë po e dëgjojmë nga jomedhhebistët e caktuar, që për opinionin tonë tanimë janë mirë të njohur, është fakti se për realizimin e orekseve të tyre, bëjnë manipulime edhe me tekstet autentike islame. Në mesin e argumenteve më të fuqishme që ata e përdorin për eliminimin e medhhebeve është hadithi i Pejgamberit s.a.v.s. i transmetuar nga Ibni Abasi, se Pejgamberi a.s. ka thënë: "Në mesin tuaj po i lë dy çështje, që nëse kapeni për to, nuk do të humbeni asnjëherë, e ato janë: Libri i Allahut dhe Sunneti im".

Hadithi në fjalë, sipas tyre shpjegohet se besimtari musliman, për implementimin e dispozitave të islamit në jetën e tij të përditshme, duhet të mbështetet drejtpërsëdrejti në Kur'an dhe Sunnet, e jo në fetvatë apo elaborimet e dijetarëve që i bëjnë përmes kritereve të medhhebit të caktuar! Pra, sipas tyre, çështja e medhhebit është çështje e tepruar në Islam dhe nuk parashihet në strukturimin e argumenteve islame!

Kjo formë e shpjegimit të hadithit të Pejgamberit a.s. është shpjegim shumë i përciptë. Është e vërtetë se Pejgamberi a.s. përmes këtij hadithi na ka treguar se rruga e shpëtimit të besimtarit islam është Rruga e Kuranit dhe e Sunnetit, e këtë nuk e konteston askush nga myslimanët, por cilat janë shenjat që sqarojnë dhe shpijnë drejt kësaj rruge? Në hadith Pejgamberi a.s. ka thënë se në mesin tuaj po e i lë dy çështje (Kur'anin dhe Sunetin tim), që nënkupton implementimin e plotë të normave të Kur'anit dhe Sunnetit, ashtu që çdo besimtar ka për obligim përpjekjen e implementimit të normave të Kur'anit dhe Sunnetit në jetën e përditshme, por kjo nuk i jep çdokujt edhe të drejtën e interpretimit të Kur'anit dhe Sunetit, ngase kjo e drejtë është e rezervuar ekskluzivisht për dijetarët muxhtehid të kalibrit të imamëve që përcaktuan kritere dhe rregulla për këtë çështje dhe në emrin e tyre u quajtën edhe shkollat juridike.

Për ta pasur më të qartë po e ilustrojë me një shembull shumë të thjeshtë. Çdo shtet ka edhe kushtetutën e vet, të hartuar nga ekspertë juridik për çështjet kushtetuare, dhe në fund të kushtetutës apo në fillim, definohet edhe e drejta e interpretimit të kushtetutës, dhe atë duke formuar institucione enkas për këtë, siç është gjykata kushtetuese. A thua, vallë pse në këto kushtetuta që implementimin e saj e kanë detyrim të gjithë qytetarët e atij vendi, nuk thuhet se interpretimin e kushtetutës mund ta bëjë çdo qytetar i këtij vendi!? Nëse kjo nuk ndodhë për shkak të iracionalitetit me kushtetutat pozitive të hartuara nga njerëzit, si do të ishte racionale që kushtetutën islame që është Kur'ani, dhe atë kushtetutë hyjnore ta interpretojnë të çdokush nga besimtarët muslimanë! Pra, hadithi i Pejgamberit a.s. se "kam lënë në mesin tuaj Kur'anin dhe Sunetin" për implementim të dispozitave u dedikohet të gjithë besimtarëve islamë, por për interpretim u dedikohet vetëm dijetarëve, ngase kështu jepet udhëzimi në vetë kushtetutën islame ku thuhet se për gjërat që nuk i dimë, duhet ti pyesim ata që dinë!

Jomedhhebistët shpeshherë manipulojnë edhe me vetë thëniet e imamëve, siç është thënia e Ebu Hanifes ku thotë: "Nëse kemi hadith të vërtetë, veprojmë sipas tij, nëse shpjegimi vjen nga sahabët, atëherë zgjedhim mes tyre dhe nuk largohemi nga thëniet e tyre, e nëse vjen nga tabiinët, do të debatojmë me ta". Imam Shafiu ka thënë: Nëse hadithi është i vërtetë, ai është medhhebi im" ose Imam Ahmedi ka thënë: Mos më imitoni mua, as mos e imitoni imam Malikun, as Imam Shafiun, (shih: Menakibu'l-eimeti Erbeati, Ibni Abdulhadi, f. 71).

Unë vërtetë nuk e di çfarë paskan pritur jomedhhebistët të thonë këta dijetarë të mëdhenj, përveç kësaj që e kanë thënë. Ata sikur të mos thoshin kësi fjalë të mëdha, nuk do të ishin ata që ishin dhe janë. Jomedhhebistët nuk mund që këto thënie t'i interpretojnë në interes të tyre, se kinse tanimë me këto thënie atyre u hapet rruga edhe atyre që kanë lexuar nga tre libra të fikhut apo hadithit t'i kundërvihen apo së paku të rreshtohen me këta

Imamët na e kanë bërë të qartë se cila ka qenë metodologjia e tyre në përfitimin e dispozitave dhe se cili është medhhebi i tyre, kështu që Ebu Hanifeja ka mundur ta nuhas se do të vijnë njerëz pas tij që do ta akuzojnë për mospërfillje të hadithit, ose se i jep më shumë rëndësi logjikës në raport me hadithin, andaj dhe, që në të gjallë të tij, për çështje ai dha një përgjigje.

Ai që para 14 shekujve i ka demantuar jomedhhebistat kur ka thënë se "medhhebi im është sunneti i Pejgamberit a.s., kurse për mendimet e sahabëve ku ka pozicion të zgjidhet mes tyre, si dijetar kam të drejtën të zgjedh atë që unë bindem se është më e vërtetë, pa e cilësuar mendimin tjetër si të pa vërtetë, e sa i përket tabiinëve, gjeneratë kjo që i takoj edhe unë, unë jam i gatshëm dhe i hapur për bisedime dhe debate". Ky është kuptimi i vërtetë i fjalës së Ebu Hanifes. Të njëjtën për afërsisht e thotë edhe Imam Shafiu kur citon se hadithi i vërtetë është medhhebi im. Por pas kësaj, del diçka tjetër, cili është ai burrë sot që me 5 hadithe të mësuara përmendësh ti thotë një gjiganti që se lëkundi asnjë stuhi gjatë shekujve si Imam Shafiu, me titullin Emirul Mu'minin në hadith, se ky hadith vlen apo nuk vlen!? Sa i përket thënies së imam Ahmed b. Hanbelit se ka thënë të mos imitojë asnjë medhheb, thënia është e vërtetë, por kujt iu ka drejtuar me këtë thënie? Ai me këtë i është drejtuar nxënësve të tij, cilët kanë arritur nivelin e muxhtehidit, e jo opinionit të gjërë, e askush nga dijetarët nuk ka thënë se muxhtehidi duhet të imitoj një medhheb, sepse kjo do të ishte e pa logjikshme ashtu si është e palogjikshme që një besimtarë i thjeshtë të hapë Kur'anin dhe sunetin dhe të përfitojë dispozita nga këto dy burime pa u mbështetur në mendimet e dijetarëve muslimanë.

Me këtë që e thash deri më tani nuk e kam ndërmend t'iu kundërvihem jomedhhebistëve, për arsye se të merresh me këtë punë është humbje kohe, por më nxiti një nga "hoxhallarët e mëdhenj", lider i jomedhhebistëve, kur në një medium shpjegonte se si myslimanët e trevave tona i kanë varrosur të vdekurit e tyre pa iu falur namazin e xhenazes, për shkak se në namazin e xhenazes nuk e kanë lexuar suren El-Fataiha. Ky zotëria sikur kishte zbuluar një hadith të ri që dijetarët e tre medhhebeve (hanefi, maliki dhe hanbeli) as që e kishin dëgjuar! Ky veprim i këtij lideri nuk mund të arrijë asgjë tjetër përveç përçarjes dhe mjegullës që shkakton në opinion, sepse çështjen e namazit të xhenazes dijetarët myslimanë e kanë shpjeguar shumë më herët, e për këtë lehtë mund të bindesh në librat e fikhut.

Autor: Jusuf ZIMERI