Izraeli dhe Palestina

Si nisi gjithçka?

Britania e Madhe mori kontrollin e territorit të njohur si Palestina pasi sunduesi i asaj pjese të Lindjes së Mesme, Perandoria Osmane, u mund në Luftën e Parë Botërore. Territori banohej nga një pakicë hebrenjsh dhe një shumicë arabësh. Tensioni mes dy palëve u rrit kur komuniteti ndërkombëtar i ngarkoi Britanisë detyrën që të caktonte një "shtëpi kombëtare" në Palestinë për popullin hebre. Për këta të fundit, aty ishte toka e të parëve, por arabët e Palestinës gjithashtu pretendonin të drejtën e asaj toke dhe e kundërshtuan këtë vendim.

Mes viteve 1920 dhe 1940, numri i hebrenjve që mbërrinin në atë territor u rrit ndjeshëm, shumica e tyre largoheshin për t'i shpëtuar përndjekjes në Evropë dhe kërkonin një atdhe, pas Holokaustit dhe Luftës së Dytë Botërore.

Dhuna mes hebrenjve, arabëve dhe britanikëve, u përshkallëzua. Në vitin 1947, Organizata e Kombeve të Bashkuara votoi që Palestina të ndahej në dy shtete të ndryshme, një për hebrenjtë dhe një për arabët, ndërsa Jerusalemit iu dha statusi i qytetit ndërkombëtar.

Plani u pranua nga udhëheqësit hebrenj, por u refuzua nga pala arabe dhe nuk u vu kurrë në zbatim.


Krijimi i Izraelit dhe "Katastrofa"

Në vitin 1948, të pafuqishëm për të zgjidhur problemin, sunduesit britanikë u larguan dhe udhëheqësit hebrenj deklaruan krijimin e shtetit të Izraelit. Shumë palestinezë kundërshtuan dhe kështu nisi lufta. Trupat e vendeve arabe fqinje pushtuan territorin. Qindra mijëra palestinezë u larguan vetë, ose me forcë, nga shtëpitë e tyre, një ngjarja të cilën ata e quajnë "Al-Nakba", ose "Katastrofa".

Kur luftimet përfunduan një vit më vonë, Izraeli kishte marrë kontrollin e pjesës më të madhe të territorit. Jordania kishte pushtuar një pjesë që më pas u quajt Bregu Perëndimor, ndërsa Egjipti kishte pushtuar Gazën.

Jerusalemi u nda mes forcave izraelite në perëndim dhe atyre jordaneze në lindje. Për shkak se palët nuk firmosën kurrë një marrëveshje paqeje, secila palë fajësonte tjetrën dhe në dekadat që pasuan luftimet nuk u ndalën kurrë.

Në vitin 1867, Izraeli pushtoi Jerusalemin lindor dhe Bregun Perëndimor, si dhe pjesën më të madhe të Lartësive Golan, që i përkisnin Sirisë, Gazës dhe gadishullin e Sinait, që deri në atë moment ishte pjesë e Egjiptit. Shumica palestinezëve të kthyer në refugjatë, dhe pasardhësit e tyre, jetojnë sot në Gaza dhe Bregun Perëndimor, por edhe në vendet fqinje, si Jordiania, Siria dhe Libani.

Asnjë prej tyre nuk është lejuar që të rikthehet në shtëpitë e tyre, pasi Izraeli pretendon se kjo do të mbipopullonte vendin dhe do të kërcënonte ekzistencën e shtetit.

Izraeli mban ende të pushtuar Bregun Perëndimor dhe megjithëse është tërhequr nga Gaza, OKB-ja e konsideron ende territor të pushtuar. Izraeli pretendon se Jerusalemi është i gjithi kryeqyteti i shtetit, ndërsa palestinezët pretendojnë të kenë Jerusalemin Lindor si kryeqytet të shtetit të ardhshëm palestinez.

Shtetet e Bashkuara dhe një numër i vogël shtetesh, përfshirë Kosovën, janë të vetmit që njohin pretendimet e Izraelit mbi qytetin.

Në 50 vjetët e fundit, Izraeli ka ndërtuar vendbanime në zonat e pushtuara, ku sot jetojnë më shumë se 600 mijë hebrenj. Palestinezët thonë se këto ndërtime janë në shkelje të ligjeve ndërkombëtare dhe pengojnë paqen, por Izraeli e mohon këtë.


Çfarë ndodh tani?

Tensionet mes palëve përshkallëzohen shpesh. Gaza drejtohet nga grupi militant palestinez, Hamas, i cili ka kryer disa herë luftime me shtetin izraelit. Izraeli dhe Egjipti kontrollojnë kufirin e Gazës për të mos lejuar që Hamasi të marrë armatime.

Palestinezët në Gaza dhe Bregun Perëndimor thonë se vuajnë për shkak të veprimeve dhe pengesave të shtetit të Izraelit, ndërsa autoritetet në Tel Aviv thonë se veprojnë vetëm për vetëmbrojtje.


Për çfarë nuk bien dakord palët?

Ka disa çështje mbi të cilat Izraeli dhe Palestina nuk mund të jenë në një mendje. Këtu përfshihet e ardhmja e refugjatëve palestinezë, qëndrimi apo largimi i hebrenjve të vendosur në Bregun Perëndimor, ndarja e Jerusalemit dhe - ndoshta çështja më delikate - a duhet të kenë palestinezët shtetin e tyre, përkrah atij të Izraelit.

Bisedimet e paqes zhvillohen prej 25 vjetësh, por deri tani askush nuk e ka zgjidhur dot këtë konflikt.


Çfarë do të ndodhë në të ardhmen?

Me shumë gjasa, zgjidhja do të vonojë. Plani më i fundit i paqes, i hartuar nga ish-presidenti amerikan Donald Trump kur ishte president i Shteteve të Bashkuara - dhe i quajtur prej kryeministrit izraelit Benyamin Netanyahu si "marrëveshja e shekullit" - është hedhur poshtë nga palestinezët si e njëanshme dhe nuk u vu kurrë në zbatim.

Çdo marrëveshje e ardhshme do të duhet të marrë pëlqimin e të dyja palëve dhe t'i japë zgjidhje disa çështjeve të ndërlikuara.

Deri sa kjo të ndodhë, konflikti do të vijojë.

Përgatiti: rtv-besa