Medhhebet dhe sfidat nëpër shekuj

Nëse me vëmendje përcjellim rrjedhën e thirrjes islame, vërejmë se kohëve të fundit gjithnjë e më shumë me ose pa vetëdije po paraqitet një fenomen shumë i çuditshëm që pa mëshirshëm po e kaplon shoqërinë tonë, si një mjegull e zezë që pengon absorbimin dhe shfrytëzimin e rehatshëm të rrezeve të islamit.

Fenomeni për të cilën e kemi fjalën është fenomeni i jomedhhebizmit, që gjithnjë e më shumë po na bënë përshtypje të rrejshme se sikur shoqëria jonë islame i ka të zgjidhura të gjitha problemet tjera fetare, jetësore, sociale, ekonomike, kulturore, politike, etj., dhe se e vetmja çështje që na ka ngelur pa zgjedhje adekuate është vetëm çështje medhhebit respektivisht jomedhhebit. Sipas bindjes sime ujitja e fenomenit jomedhhebizëm vetëm mund të zgjerojë rrënjët e saja dhe të kalojë në metastazë, duke e paralizuar shoqërinë islame që ajo të mos merret me zgjidhjen e problemeve që paraqiten me kohën dhe si e tillë të dalë jashtë rrjedhave kohore. Edhe pse jam shumë i bindur, se kjo nuk do të mund të ndodhë, ngase fillimisht kam besim të pa luhatur në kompaktësinë e argumenteve autentike islame si dhe në dijetarët eminent që me kapacitetet e tyre intelektuale dhe shkencore po bëjnë luftë pa kompromis për tejkalimin e sfidave me të cilat ballafaqohet ummeti dhe islami, por gjithashtu jam i vetëdijshëm se ujitësit e fenomenit të jomedhhebizëm po ngadalësojnë rrotën e prosperimit dhe avansimit të islamit dhe myslimanëve.

Çështja e medhhevbeve nuk është çështje risie që është paraqitur në shekullin e fundit apo dy shekujt e fundit, e që dikujt i paska rënë në hise ta zgjidhë këtë problem, ngase medhhebet ekzistojnë që nga shekulli i dytë hixhrij, apo më mirë me thënë nga gjenerata e tabiinëve. Medhhebet janë shkolla juridike islame të mbështetura në burimet fundamentale të islamit siç është Kur'ani, hadithi, konsensusi, analogjia dhe disa burime sporadike për të cilat nuk mund të lëshohemi në to në këtë punim të shkurtë. Kur themi se janë shkolla juridike vetvetiu nënkupton se veprimtaria e tyre nuk është thjesht e perceptuar për zgjidhje të problemin për momentin, por është veprimtari akademike e elaboruar dhe e mbështetur në kritere, parime, rregulla dhe metodologji shkencore për interpretimin e teksteve dhe përfitimin e normave juridike islame. Për ndryshe, këto shkolla juridike islame nuk do të mund ti përballonin sfidave të kohës nëpër shekuj, dhe sigurisht se nuk do të mund të mbijetonin, ashtu siç nuk patën mundësi të mbijetojnë edhe shumë shkolla tjera të cilat u amortizuan dhe u tretën me kohën. Imamët të cilët në emrat e tyre u emërtuan edhe këto shkolla juridike, nxënësit e tyre si dhe akademikët tjerë nëpër shekuj, asnjëherë të drejtën e interpretimit të islamit nuk e uzurpuan për veten apo shkollat e tyre, por përkundrazi respektuan edhe mendimin dhe interpretimin e kolegëve të tyre, por thjesht kushtëzuan që mendimi të jetë i ndërtuar mbi forcën e argumentit. Thjesht përpjekjet e tyre maksimale ishin që të jenë sa më besnik autenticitetit të tekstit, kurse metodologjia e tyre për përfitimin e normave juridike islame kishte karakter krejtësisht të pastër dhe shkencor, për t'iu mundësuar besimtarëve islamë implementimin e islamin në jetën e përditshme, që ata të jenë sa më afër Kur'anit dhe Sunnetit të Pejgamberit a.s..

Thirrja e jomedhhebistëve në jomedhhebizëm sipas bindjes sime është jo vetëm thirrje shumë kontraverze, por edhe sterile sepse në radhë të parë vet thirrja në jomedhhebizëm është medhhebizëm. Kjo thirrje është sterile pikërisht për shkak të mungesës së kritereve dhe parimeve ku mbështetë veprimtarinë e vet kjo lëvizje. Ftesa për jomedhhebizëm është kontraverze sepse këta thirrjen e tyre e lëshojnë nga pozicioni i dijetarëve dhe atë eminent, kurse vet ftesa e tyre në esencë apelin në padëgjueshmëri ndaj dijetarëve. Pra, ftojnë që për çështjet islame të mos përfillen mendimet e dijetarëve eminent për të cilët ka dëshmuar bota islame nëpër shekuj, por dispozitat e islamit të merren drejtpërdrejtë nga burimet e Islamit (Kur'ani dhe Sunneti). Atëherë, nëse na qenka islame që të mos marrim mendimet e dijetarëve të dëshmuar eminent islam, me çfarë logjike apo norme duhet të marrim dhe pranojmë mendimin e këtij të vetëquajtur dijetar sepse nuk qenka islame të mbështesim mendimet e dijetarëve të medhhebeve?! Thirrja e jo medhhebistëve për jomedhhebizëm është kontraverz jo vetëm me parimet e shëndosha të islamit, por edhe drejtpërdrejtë me tekstet autentike nga Kur'ani dhe sunneti. Është thirrje kontraverze sepse duke e cilësuar veten si dijetarë islam, me thirrjet e tyre formojnë dhe thellojnë hendeqe të pakalueshme mes dijetarëve islam dhe popullatës islame, dhe nëse arrihet kjo, edhe pse është absurd atëherë me popullin pa kokë mund të manipulohet si të duash.


Manipulimet me tekstet autentike

Ajo që kohëve të fundit gjithnjë po e dëgjojmë nga jomedhhebistët e caktuar, që për opinionin tonë tanimë janë mirë të njohur, është fakti se për realizimin e orekseve të tyre, bëjnë edhe manipulime edhe me tekstet autentike islame. Në mesin e argumenteve më të fuqishme që ata e përdorin për eliminimin e medhhebeve është hadithi i pejgamberit s.a.v.s. i transmetuar nga Ibni Abasi, se Pejgamberi a.s. ka thënë: "Në mesin tuaj po i lë dy çështje që nëse kapeni për ato, nuk do të humbeni asnjëherë, e ato janë: Libri i Allahut dhe sunneti im".

Hadithi në fjalë sipas jo medhhebistëve shpjegohet se besimtari islam për implementimin e islamit në jetën e tij të përditshme, duhet të mbështetet drejtpërsëdrejti në Kur'an dhe Sunnet, e jo në fetvat apo elaborimet e dijetarëve që i bëjnë përmes kritereve të medhhebit të caktuar! Pra sipas tyre çështja e medhhebit është çështje e tepruar në islam dhe nuk parashihet në strukturimin e argumenteve islame!

Kjo, formë e shpjegimit të hadith të Pejgamberit a.s., është shpjegim shumë i përciptë i hadithit. Është e vërtetë se Pejgamberi a.s. përmes këtij hadithi na ka treguar se rruga e shpëtimit të besimtarit islam është Rruga e Kuranit dhe e Sunnetit, e këtë nuk e konteston askush nga myslimanët, por cilat janë shenjat që sqarojnë dhe shpijnë drejt kësaj rruge? Në hadith Pejgamberi a.s. ka thënë se në mesin tuaj po e i lë dy çështje (Kur'anin dhe Sunnetin tim) nënkupton implementimin e plotë të normave të Kur'anit dhe Sunnetit, që nënkupton se çdo besimtar islam ka për obligim përpjekjen e implementimit të normave të Kur'anit dhe Sunnetit në jetën e përditshme, por ky hadith nuk i jep çdokujt edhe të drejtën e interpretimit të Kur'anit dhe Sunnetit, ngase kjo e drejtë është e rezervuar ekskluzivisht për dijetarët muxhtehid të kalibrit të imamëve që përcaktuan kritere dhe rregulla për këtë çështje dhe në emrin e tyre u quajtën edhe shkollat juridike.

Për ta pasur më qartë po e ilustrojë me një shembull shumë të thjeshtë. Çdo shtet ka edhe kushtetutën e vet, të hartuar nga ekspertë juridik për çështjet kushtetuare, dhe në fund të kushtetutës apo në fillim, definohet edhe e drejta e interpretimit të kushtetutës, dhe atë duke formuar institucione enkas për këtë, siç gjykata kushtetuese. A thua, vallë pse në këto kushtetuta që implementimin e saj e kanë detyrim të gjithë qytetarët e atij vendi, nuk thuhet se interpretimin e kushtetutës mund ta bëjë çdo qytetar i këtij vendi!? Nëse kjo për shkak të iracionalitetit nuk ndodhë me kushtetutat pozitive të hartuara nga njerëzit, si do të ishte racionale që kushtetutën islame që është Kur'ani, dhe atë kushtetutë hyjnore ta interpretojë çdokush nga besimtarët islamë! Pra hadithi i Pejgamberit a.s. se kam lënë në mesin tuaj Kur'anin dhe sunnetin në implementim të dispozitave i dedikohet të gjithë besimtarëve islamë, por për interpretim i dedikohet vetëm dijetarëve islam, ngase kështu jepet udhëzimi në vetë kushtetutën islame Kur'anin kur thuhet: "Për gjërat që nuk i dini, pyetni ata që i dinë".

Jomedhhebistët shpeshherë manipulojnë edhe me vetë thëniet e imamëve siç janë thënia e Ebu Hanifes ku thotë: "Nëse kemi hadith të vërtetë, veprojmë sipas tij, nëse shpjegimi vjen nga sahabët, atëherë zgjedhim mes tyre dhe nuk largohemi nga thëniet e tyre, e nëse vjen nga Tabiinët, do të debatojmë me ta". Imam Shafiu ka thënë: "Nëse hadithi është i vërtetë, ai është medhhebi im", ose Imam Ahmedi ka thënë: "Mos më imitoni mua, as mos e imitoni imam Malikun, as Imam Shafiun", (shih menakibul eimeti erbeati, ibni Abdulhadi f.71).

Unë vërtetë nuk e di çfarë paskan pritur jomedhhebistat të thonë këta dijetarë të mëdhenj, por ata mos ta kuptojnë këtë si privilegj të tyre, se kinse tanimë me këtë u hapet rruga edhe këtyre që kanë lexuar nga tre libra të fikhut apo hadithit ti kundërvihen apo së paku të rreshtohen me këta. Imamët na e kanë bërë të qartë se cila ka qenë metodologjia e tyre në përfitimin e dispozita, cili është medhhebi i tyre, andaj Ebu Hanifja sikur të ketë ditur se do të ketë njerëz pas tij që do ta akuzojnë se ai nuk përfill hadithin por shpejgimet i bënë sipas logjikës së tij. Ai që para 14 shekujve i ka demantuar jomedhhebistat kur ka thënë se: "medhhebi im është sunneti i Pejgamberit a.s., kurse për mendimet e sahabëve ku ka pozicion të zgjidhet mes tyre, si dijetar kam të drejtën të zgjedhë atë që unë bindem se është më i vërtetë, pa e cilësuar mendimin tjetër si të pa vërtetë, e sa i përket tabiinëve, gjeneratë kjo që i takoj edhe unë, unë jam i gatshëm për bisedime dhe debate". Ky është kuptimi i vërtetë i fjalës së Ebu Hanifes.

Të njëjtën për afërsisht e thotë edhe Imam Shafiu kur citon se hadithi i vërtetë është medhhebi im. Por pas kësaj, del diçka tjetër, cili është ai burrë sot që me 5 hadithe të mësuara përmendësh ti thotë një gjiganti si Imam Shafiu, me titullin Emirul Mu'minin në hadith, se ky hadith vlen apo nuk vlen!? Sa i përket thënies së imam Ahmed b. Hanbelit se ka thënë të mos imitomë asnjë medhheb, thënia është e vërtetë, por kujt iu ka drejtuar me këtë thënie? Ai me këtë i është drejtuar nxënësve të tij, të cilët kanë arritur nivelin e muxhtehidit, e jo opinionit të gjerë, e askush nga dijetarët nuk ka thënë se muxhtehidi duhet të imitoj një medhheb, sepse kjo do të ishte e pa logjikshme ashtu si është e palogjikshme që një besimtarë i thjeshtë të hapë Kur'anin dhe sunnetin dhe të përfitojë dispozita nga këto dy burime pa u mbështetur në mendimet e dijetarëve islamë.

Jomedhhebistat që tentojnë të mbulohen me petkun e selefit, duhet ta kenë të qartë se askush nuk i ka lënduar selefët e ndershëm më shumë se këta të vetëquajtur selefë, që në realitet pas tyre qëndron vehabizmi i vërtetë. Këtë e vërtetojmë me vetë faktin se me mohimin e medhhebeve, që themeluesit e tyre ishin nga selefët e ndershëm, ata bëjnë diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj selefit të ndershëm.

Me këtë që e thash deri më tani nuk e kam ndërmend t'iu kundërvihem jomedhhebistëve, për arsye se të merresh me këtë punë është humbje kohe, por më nxiti një nga "hoxhallarët e mëdhenj", lider i jomedhhebistëve, kur në një medium shpjegonte se si myslimanët e trevave tona i kanë varrosur të vdekurit e tyre pa iu falur namazin e xhenazes, për shkak se në namazin e xhenazes nuk e kanë lexuar suren El-Fataiha. Ky zotëria sikur kishte zbuluar një hadith të ri që dijetarët e tre medhhebeve (hanefi, maliki dhe hanbeli) as që e kishin dëgjuar! Ky veprim i këtij lideri nuk mund të arrijë asgjë tjetër përveç përçarjes dhe mjegullës që shkakton në opinion, sepse çështjen e namazit të xhenazes dijetarët myslimanë e kanë shpjeguar shumë më herët, e për këtë lehtë mund të bindesh në librat e fikhut.

Autor: Jusuf ZIMERI